Adaptacja to odpowiedź na zmiany i niepewność czasów

Adaptacja to odpowiedź na zmiany i niepewność czasów

Kolejną, po samoświadomości, bardzo ważną i przydatną kompetencją inteligencji emocjonalnej są zdolności adaptacyjne. I to zarówno dla jednostki jak i całej organizacji.

Jak zwykle zacznijmy od definicji: adaptacja to umiejętność dostosowania emocji, myśli i zachowania do zmieniającej się sytuacji i warunków. Adaptacja obejmuje elastyczność w radzeniu sobie ze zmianami i wyzwaniami; pozwala na otwartość na nowe pomysły i podejścia.

Ta elastyczność zakłada spojrzenie na zagadnienia z różnej perspektywy. Na przykład wtedy, kiedy jesteśmy w stanie analizować zjawiska, które są nam zupełnie obce, nieprzewidywalne, a może nawet niewygodne.

Wysoki stopień adaptacji oznacza:

• Różnorodność patrzenia na świat, ludzi i zdarzenia.
• Tolerancję dla nowych rozwiązań, idei i sposobów rozwiązywania problemów.
• Umiejętność szybkiej zmiany priorytetów.
• Synergiczne i efektywne reakcje na nieoczekiwane zmiany bez uprzedzeń.
• Przyznanie się do popełnionych błędów i szybka ich naprawa.
• Opanowanie.
• Zdolność do zmiany starych przyzwyczajeń.

Osoby świadome rozwijania wymienionych cech adaptacyjnych będą rozumiały emocje towarzyszące zmianom niosącym ze sobą nieprzewidywalność i lęki. Zwykle są to obawy przed konsekwencjami zmian, przed ograniczeniami nawyków, przed radzeniem sobie z niejasnymi informacjami, przed utratą statusu finansowego oraz lęk przed stygmatyzacją.

Pracownicy, którzy rozumieją te mechanizmy zwykle lepiej sobie radzą z nowymi wyzwaniami w pracy i potrafią wykonać lepiej stawiane przed nimi zadania oraz kiedy zachodzi potrzeba, łatwiej znajdą nowe rozwiązania.

Adaptacyjność dotyczy całej organizacji i decyduje o jej przetrwaniu. Szczególnie w trudnych czasach, które nas czekają w najbliższej przyszłości. Musimy bardzo wnikliwie oceniać warunki środowiska i dostosowywać procesy oraz kulturę organizacyjną do sytuacji rynkowej. Dlatego musimy nauczyć się podejmować ryzyko, odrzucić lęki i zmieniać kierunek, jeśli zachodzi taka potrzeba. Adaptacja odgrywa także ważną rolę w zarządzaniu, gdyż występuje silna korelacja z umiejętnościami rozwiązywania konfliktów oraz zdolnościami negocjacyjnymi.

Profesor Michael Rock, ekspert z dziedziny inteligencji emocjonalnej w Toronto, porównuje proces adaptacji do lotu wielkiego ptaka. Ptak pozwala się unosić pędom wiatru i wykorzystuje jego siłę. Te ptaki, o rozchylonych szeroko skrzydłach ujeżdżają wiatr^[1]. Na dodatek z lotu ptaka widzimy dużo więcej. Oderwijmy się więc od ziemi i nabywajmy doświadczeń, aby wznosić się coraz wyżej.

A jak możemy rozwijać zdolności adaptacyjne?

Przede wszystkim należy uważnie analizować nasz sposób myślenia, aby:

• Nie bać się zmian inności i nowości, gdyż często okazuje się, że nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło, jeśli jesteśmy elastyczni i kreatywni.
• Patrzeć na zmiany jako szanse i nowe możliwości. Zatrzymać się i zrobić zwrot intelektualny i przeprowadzić ewaluację priorytetów.
• Słuchać rozwiązań i sugestii innych.
• Znajdować kilka sposobów na rozwiązanie jakiegoś problemu.
• Podejmować szybko decyzje. Nic nie jest gorsze od niepodejmowania decyzji, gdyż wtedy stoimy w miejscu. Nawet jeśli decyzja się okaże błędna, to możemy ją poprawić, ale brak decyzji jest niebezpieczny.
• Próbować wziąć na siebie więcej obowiązków i testować, jak sprawnie poruszamy się pomiędzy zadaniami.
• Spotykać się z innymi grupami zawodowymi i uczyć się innego sposobu myślenia.
• Zmieniać nawyki i przyzwyczajenia zanim będziemy do tego zmuszeni przez okoliczności.
• Unikać stereotypów. Jednym z haseł propagowanych obecnie przez wszystkie uczelnie jest: „Sukces dzięki innym, którzy różnią się od ciebie”^[2]. Różnice są źródłem siły.
• Wierzyć w swoje wartości, siebie i w powodzenie projektów.

Całe nasze życie polega na zmianach. Już w starożytnej Grecji Heraklit zauważył, że nie możemy wejść do tej samej wody dwa razy. Wszystko jest płynne i podlega zmianom. Niemniej, zmiana powinna równać się uczeniu się oraz akceptacji okoliczności, które nas spotykają.

Zamiast skupiać się na negatywnych stronach jakiejkolwiek zmiany, szukajmy pozytywnych i optymistycznych rozwiązań. Kiedy uspokoimy emocje, wtedy do pracy powraca nasza myśląca część mózgu. A myśleć trzeba, gdyż mechaniczne czynności będą wykonywać roboty. Kiedy odrzucimy strach popełnienia błędów, zaczniemy myśleć kreatywnie i zobaczymy, że mamy przed sobą wybory. Przecież zawsze coś robiliśmy po raz pierwszy i praktyka oraz powtórki czyniły z nas mistrzów i mistrzynie. Nie bądźmy uparciuchami, którzy tylko krytykują i boją się zmieniać status quo. Ci zostaną, niestety, w tyle.

Jedną z dziedzin, którą musimy zgłębiać na bieżąco już do końca naszego profesjonalnego życia, aby utrzymać się na powierzchni, jest technologia. Na szczęście jest wiele dostępnych darmowych kursów i źródeł informacji, i możemy się wiele nauczyć online, nie wychodząc z domu.

Technologia pomaga nam zdobywać szybko nowe kompetencje. W ten sposób możemy do adaptacji wykorzystać interdyscyplinarność naszej wiedzy. Właściwie, to jednym z rozwiązań jest zgłębianie różnych dziedzin, jak to zauważył William Thorsell, editor Globe & Mail^[3] już wiele lat temu: „Mniej Adama Smith’a, a więcej Szekspira”.

Potwierdzają to najnowsze badania neurobiologii, że przetwarzając informacje z różnorodnych dziedzin, uruchamiamy więcej ośrodków mózgowych.  Zwiększamy tym samym kreatywność, a także lepiej zarządzamy emocjami. Nikogo nie ominie globalizacja, aczkolwiek w nieco zmienionych formach. Dlatego też powinniśmy pracować nad rozwojem szybkiego przystosowywania się do nieznanych, często chaotycznych sytuacji.

Z punktu widzenia naukowców chaos to po prostu jeszcze nieodszyfrowany porządek. Przykładem może być progoza pogody. Bardzo długo nie byliśmy w stanie jej przewidzieć. Jednak skomplikowane obliczenia i nowe generacje programów komputerowych pozwoliły nam na bardzo dokładne wyniki. Tak jest w wielu dziedzinach życia.

Reinwencja (ponowne wymyślenie) wchodzi do słownictwa polskiego. I to szybkie przeszksztalcenia, które wymagają od nas koncentracji na rozwoju. Wymagają także otwartego, kreatywnego myślenia, uczenia się i rozumienia nowych zjawisk i dziedzin. Ważne staje się umiejętność słuchania innych i rezygnacji ze sztywnych reguł. Pamiętajmy, że życie to szereg subiektywnych doświadczeń percepcyjnych, zależnych od emocjonalnych wyzwań każdego dnia. Dlatego w rozwoju zdolności adaptacyjnych pomoże nam przypominanie sobie każdego poranka, jaki jest nasz sens w tym, co robimy i co chcemy osiągnąć. Co nas motywuje i świadomość, co musimy zmienić, co chcemy zmienić, a co na pewno zmienimy.

Taka postawa dotyczy każdego pracownika, bez względu na stanowisko i szczebel zarządzania oraz każdej organizacji. Dla zarządzających polecam zastosowanie teorii 3E pochodzącej z nauk Chan Kim and Renée Mauborgne^[4], a o której tak często mówi w Polsce Jacek Santorski (polski psycholog, psychoterapeuta): zaangażowanie (engagement), wyjaśnienie (explanation) i jasność oczekiwań (expectations clarity).

Jeśli lider sam nie jest zaangażowany w to, co robi, nie może oczekiwać entuzjazmu i motywacji od swoich pracowników. Należy razem dyskutować i wyjaśniać nowe sytuacje, razem szukać rozwiązań i uczciwie przedstawić zagrożenia. Po podjęciu decyzji należy jasno sprecyzować oczekiwania; a także należy koniecznie sprawdzić, czy te oczekiwania są identycznie rozumiane przez wszystkich uczestników zespołu czy organizacji.

Jednym ze sposobów adaptacyjnego zarządzania jest obserwacja sił i utrzymania równowagi pomiędzy celami firmy, a emocjami i kompetencjami pracowników. Z jednej strony procedury, dążenie do zysków, wielkie plany i reorganizacje, a z drugiej czynniki zewnętrzne, nie zawsze zależne od pracowników. Jeśli lider nie zrozumie tej delikatnej granicy, pracownicy mogą być sfrustrowani i bez motywacji.

Według teorii zarządzania na uniwersytecie Harvarda możemy wyróżnić w tym zakresie dwie teorie:

1. taktyczne zarządzanie wynikami,
2. adaptacyjne zarządzanie.

Taktyczne zarządzanie wynikami to sztywne trzymanie się reguł. Z kolei zarządzanie adaptacyjne pozwala nam na elastyczność budowania warunków do powstawania nowych idei i swobodnego przepływu opinii.

W trudnych sytuacjach wskazane jest poluźnić taktyczne zarządzanie na rzecz adaptacyjnego, aby pracownicy nie czuli się, że są traktowani jak roboty do realizacji celów firmy. Na przykład, kiedy mamy przeprowadzić ocenę pracowników, nie powinniśmy ich przypisywać nagrodom pieniężnym, awansom czy zwolnieniom, tylko celom związanym z nauką i lepszą produktywnością, opracowywanym razem z pracownikami. Wtedy pracownicy są bardziej zaangażowani i kreatywni. Wskazane są częstsze sesje burzy mózgów i wspólnego rozwiązywania problemów w zespołach.^[5]

Decyzje taktyczne związane są z funkcjonowaniem firmy od strony technicznej, finansowej, pracowniczej i organizacyjnej na średnim poziomie zarządzania. Stanowią one ścisłe przełożenie celów firmy, ustalonych przez wyższe szczeble zarządzania. Do decyzji taktycznych można zaliczyć te, które dotyczą maszyn, środków transportu, surowców, obsady stanowisk, określenia norm i czasu pracy. I egzekwowanie celów, kiedy wszystko układa się według planu, jest dobre oraz konieczne. Natomiast, kiedy mamy sytuacje kryzysowe, osoba zarządzająca musi decydować w danej chwili, na ile ważne są procedury, a na ile ludzie.

Zarządzanie adaptacyjne wymaga zbudowania atmosfery zaufania na każdym szczeblu zarządzania. Także bardzo ważne wtedy jest spłaszczenie struktury organizacyjnej oraz dania pracownikom możności podejmowania samodzielnych decyzji i inicjatyw. Jak wcześniej wspomniano, pracownicy, czy partnerzy biznesowi nie powinni się bać możliwości popełnienia błędu. Ludzie muszą czuć się współautorami projektów.

Jednym z problemów dzisiejszego świata jest malejący poziom zadowolenia z życia. Pomimo, obfitości dóbr konsumenckich, ludzie są coraz mniej szczęśliwi. Dlatego szefowie powinni dobrze znać sytuację swoich podwładnych i okazywać empatię oraz pomoc, kiedy zachodzi taka potrzeba, jak na przykład rozwód, choroba lub śmierć bliskich osób. Wypracowanie atmosfery zaufania i swobodnej wymiany informacji jest wręcz konieczne w czasach chaosu. Adaptacja pracowników i szefostwa wtedy przebiega sprawniej. Wtedy też możemy przeprowadzać efektywny audyt niepowodzeń. Wszyscy uczymy się z analizy tego, co się nie powiodło i mamy szansę nie tylko naprawić błędy, ale tworzyć wartość dodaną.

Adaptacja powinna dzisiaj stać się strategią. Jak to zauważył starożytny chiński filozof Lao Tsu: „Sztywny i nieugięty jest uczniem śmierci. Łagodny i uległy jest uczniem życia. Zatem armia bez elastyczności nigdy nie wygrywa bitwy, a nieugięte drzewo łatwo się łamie”^[6].

Czytaj także:

- Samoświadomość – pierwsza kompetencja inteligencji emocjonalnej

- 3 elementy skutecznego podejmowania decyzji 

Autorka: Grażyna Tallar, Certyfikowany Business/Life Coach. Strateg biznesowy, międzynarodowy konsultant w dziedzinie zarządzania zasobami ludzkimi (HR), pionierka szkoleń inteligencji emocjonalnej w Polsce i w Kanadzie. Światowy ekspert z dziedziny audytu Talentu w firmie – Identity Mapping.™

Absolwentka Uniwersytetu Warszawskiego oraz Uniwersytetu McGill w Montrealu, wieloletni menedżer w amerykańskim i kanadyjskim przemyśle elektronicznym i samolotowym. Pracowała dla takich firm, jak CMC Marconi, Allied Signal Aerospace, Human Resources Skills Development Canada. Była międzynarodowym dyrektorem marketingu w firmie Intrawest/Intracorp, która prowadziła projekty w Australii, Azji i Europie, a także i w Polsce. Jest autorką wielu książek. Pisze po polsku i po angielsku. Jej poradnik dla imigrantów stał się cenionym materiałem szkoleniowym na kanadyjskich uczelniach. Autorka wielu artykułów biznesowych, w Polsce pisała dla Personelu oraz wielu portali internetowych. Jest autorką nowoczesnego Centrum Zatrudnienia „3D Recruiting Centre” w Kanadzie. W 2005 została nagrodzona przez Aurora Chamber of Commerce w kategorii „Innowacyjny Biznes”. Była gościem w wielu programach telewizyjnych i radiowych. Autorka książki Zbuduj swoje szczęście. Vademecum życia spełnionego zawierającej pożyteczny materiał dla każdego lidera.

--

^[1] Rock, Michael, ADDEQ.com, online course, Module Ten, 2002

^[2] Goleman, Daniel, Inteligencja emocjonalna w praktyce. W jaki sposób inteligencja emocjonalna pomaga odnieść sukces zawodowy, Media Rodzina, Poznań, 2012

^[3] William Thorsell, Less Adam Smith, a Lot More William Shakespeare, Globe & Mail, October 22, 1994, D6

^[4] Blue Ocean Strategy https://www.clearpointstrategy.com/blue-ocean-strategy/ 31 marca 2020

^[5] https://www.youtube.com/watch?v=M1kSIerx-Fg

^[6] Lao Tsu. Tao Te Ching, Seventy – Five. Vintage Books, New York, 1997

Aktualizacja: listopad 2022 r.