Autorska pracownia mozaiki

Poniższe opracowanie przedstawia otoczenie prawne dotyczące realizowania twórczości rękodzielniczej jako działalności gospodarczej. Może zostać wykorzystane także przy innych pomysłach na biznes w dziedzinie sztuki użytkowej i architektury wnętrz. Informacje dotyczące m.in. formy prawnej działalności, uwarunkowań w zakresie zabezpieczania i ochrony informacji, danych osobowych w sieci czy dotacji na start up mogą być przydatne dla każdego, kto planuje zająć się działalnością rękodzielniczą.

Nie jest to działalność regulowana, nie wymaga specjalnych uprawnień czy certyfikacji; nie są potrzebne żadne zezwolenia, pozwolenia, koncesje. Przestrzegać trzeba wymogów prawnych w zakresie praw autorskich.

Prowadzenie działalności polegającej na wykonywaniu wyrobów rękodzielniczych w postaci mozaiki jest możliwe w dowolnie wybranej formie, za wyjątkiem spółki partnerskiej, która przypisana jest dla określonych zawodów takich jak np. adwokat, radca prawny, notariusz. Twoja działalność może, zatem działać, jako jednoosobowa działalność gospodarcza, spółka cywilna, spółka jawna, spółka komandytowa, komandytowo-akcyjna, sp. z o.o., jak i spółka akcyjna. Jednak najbardziej popularną formą dla początkującego przedsiębiorcy jest jednoosobowa działalność gospodarcza.

Działalność rękodzielnicza jak każda inna, wymaga zarejestrowania.

Najpierw konieczny jest, wybór formy prowadzenia.

Może to być np. :

• indywidualna działalność gospodarcza, prowadzona przez osobę fizyczną, która jest właścicielem firmy i tę działalność wykonuje osobiście,
• przedsiębiorstwo rodzinne, prowadzone w dowolnej formie prawnej,
• spółki (osobowe, handlowe – wyjątkiem jest spółka partnerska, którą mogą tworzyć jedynie wolne zawody).

Zarejestrowanie działalności

Zgłoszenie w miejscu zamieszkania - złożenie formularza CEIDG-1:

• osobiście w urzędzie miasta lub gminy lub
• elektronicznie przez Internet, korzystając z bezpiecznego podpisu kwalifikowanego albo przy wykorzystaniu odpowiedniej aplikacji na stronie danego miasta lub gminy – profil zaufany ePUAP.

Spółki kapitałowe

Rejestracja odbywa się we właściwym ze względu na siedzibę spółki sądzie rejestrowym (KRS); tu również istnieje możliwość rejestracji online. Po złożeniu wniosku uzyskuje się wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, który jest jednoznaczny z uzyskaniem NIP oraz numeru REGON. Wpis jest bezpłatny.

O różnych formach prowadzenia działalności gospodarczej czytaj tu:

   Pierwsze kroki w biznesie – przewodnik początkującego przedsiębiorcy

W zgłoszeniu indywidualnej działalności gospodarczej (odpowiednio dla określenia przedmiotu działalności w innej formie prawnej) należy posługiwać się klasyfikacją PKD.

W Polskiej Klasyfikacji Działalności, działalność artystyczna mieści się w sekcji R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją, Dział 90, grupa 90.0, klasy 01-04. Podklasa 90.03.Z Artystyczna i literacka działalność twórcza.

Obejmuje ona działalność indywidualnych artystów, takich jak: rzeźbiarze, malarze, rysownicy, grawerzy itp.

Wniosek CEIDG-1 to też wybór formy opodatkowania. Wybierając formę rozliczenia podatku dochodowego warto zastanowić się nad planowanym dochodem oraz kosztami, które mogą wystąpić.

W zależności od tego, masz do wyboru:

- rozliczenie wg ogólnej skali podatkowej

Daje możliwość skorzystania z kwoty wolnej od podatku, ulg podatkowych oraz wspólnego rozliczenia się z małżonkiem.

- rozliczenie wg stawki liniowej 19 %,

- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Dwa ostatnie przypadki wykluczają ulgi podatkowe i wspólne koszty.

3.1 Działalność rękodzielnicza w rozumieniu prawno-formalnym

Przedstawiamy wskazówki dla osób o zdolnościach artystycznych, które chcą zostać przedsiębiorcami. Nie zajmujemy się artystami ani rzemieślnikami - oni mają inny status i w niektórych aspektach podlegają regulacjom innych ustaw i przepisów.

Czym jest rękodzieło? Kiedy jest działalnością gospodarczą?

Ujęcie słownikowe - rękodzieło to przedmiot wykonany ręcznie; może posiadać wartość użytkową i artystyczną.

Zgodnie z art.3 ustawy prawo przedsiębiorców - rękodzieło to działalność zarobkowa w wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Jeżeli wyroby rękodzielniczych są wykonywane w sposób ciągły, zorganizowany i zarobkowy – jest to działalność gospodarcza, która podlega odpowiedniej ustawie.

3.2 Ważny element – lokalizacja, siedziba Twojej firmy

• Możesz pracować w swoim domu. Decydując się na prowadzenie działalności w lokalu czy budynku mieszkalnym, musisz pamiętać że jeśli nastąpi zmiana użytkowania lokalu  może on być objety wyższym podatkiem.
• Jeżeli wykorzystujesz część własnego mieszkania w celach firmowych, to możesz korzystasz z przywilejów, jakie się z tym wiążą - np. część opłat eksploatacyjnych wrzucasz w koszty uzyskania przychodu. Musisz poinformować o tym urząd gminy lub miasta. Wiąże się to z naliczaniem wyższej stawki podatku od nieruchomości (lub jej części).
• Gdy wynajmujesz budynek/lokal - sprawdź, czy możesz w nim prowadzić daną działalność gospodarczą. Właściciel powinien przedstawić Ci odpowiednie dokumenty, które potwierdzą ten stan (np. decyzję o pozwoleniu na użytkowanie).
• Jeżeli chcesz przystosować wynajmowany budynek/lokal do swoich potrzeb (np. przebudować go w pracownię ceramiki z własnym piecem do wypalania lub zmienić sposób użytkowania), musisz uzyskać zgodę właściciela.
• Gdy jesteś właścicielem budynku/lokalu - możesz rozważyć wydzielenie pomieszczeń, ich adaptację, przebudowę, rozbudowę. Konieczne jest uzyskanie stosownych pozwoleń.

Zmiana sposobu użytkowania (również w przypadku przebudowy lub wyremontowania) jest wymagana, gdy działalność gospodarcza, którą prowadzisz zmienia warunki:

• bezpieczeństwa pożarowego,
• powodziowego,
• pracy,
• zdrowotne,
• higieniczno-sanitarne,
• ochrony środowiska bądź
• wielkości lub układu obciążeń.

Dodatkowa instrukcja do pobrania:

 Wybór lokalu i lokalizacji:

3.3 Sprzęt, wyposażenie, czyli co musisz mieć na starcie

Wyposażenie na start pracowni mozaiki nie musi oznaczać dużych wydatków. Potrzebne będą proste narzędzia. Przyda się także komputer z dobrą grafiką (karta graficzna) i właściwym oprogramowaniem oraz dostępem do Internetu.

3.4 Uwarunkowania szczególne - ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Ustawa stanowi, że: "Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia". Przedmiotem ochrony są nie tylko utwory w swej ostatecznej postaci, czyli skończone./ Chronione są także utwory w postaci nieukończonej – a więc ich plany, szkice, rysunki, modele, projekty itp.

Ważne!

• Przejaw działalności twórczej to podstawowy warunek powstania utworu jako przedmiotu prawa autorskiego.
• Efekt działalności twórczej musi mieć indywidualny, osobisty charakter.
• Działalność twórcza może przejawiać się w doborze i kompozycji poszczególnych elementów utworu, składających się na jego treść i formę.
• Nie ma znaczenia wartość utworu, jego poziom artystyczny czy naukowy ani jego przeznaczenie.

Prawo autorskie nie chroni metody twórczej, stylu czy technik stosowanych przy tworzeniu dzieła.

Oto kilka orzeczeń Sądu Najwyższego, które przybliżą interpretację podstawowej zasady:

• Zagadnienie, czy dzieło sztuki plastycznej, o ile nie nosi ono wybitnych cech indywidualnej twórczości, stanowi "przejaw działalności duchowej noszący cechę osobistej twórczości" w rozumieniu ustawy o prawie autorskim, sprowadza się do tego, czy autor z elementów powszechnie znanych lub przez autora uprzednio widzianych potrafił stworzyć osobiste dzieło sztuki, czy też jego utwór jest tylko odtworzeniem istniejącego już kształtu artystycznego. Przy rozstrzyganiu tej kwestii należy wziąć pod uwagę, jaki jest układ indywidualnej artystycznej twórczości autora ze względu na użyte tworzywo, a więc – jaki zachodzi stosunek pomiędzy wartością użytych motywów a ewentualnie nowym oryginalnym posługiwaniem się nimi przez autora (orzeczenie z 1937 r.).
• Każda twórczość umysłowa – bez względu na to, czy chodzi o twórczość opartą na ściśle samoistnym pomyśle, czy też opartą na naśladownictwie już istniejących dzieł – doznaje ochrony prawnej, byleby w swym ostatecznym wyniku, w swojej zewnętrznej formie wykazywała znamiona wyróżniające ją od innych dzieł osobliwością pomysłu i umiejętnością ujęcia tematu (orzeczenie z 1938 r.).
• Prawo autorskie chroni każde dzieło o cechach osobistej twórczości, bez względu na jego wartość, także wówczas, gdy stworzono je do celów praktycznych, pod warunkiem jednak, że elementy twórcze będą widoczne co najmniej w jego formie, choćby w minimalnym stopniu (orzeczenie z 1965 r.).
• Przedmiotem prawa autorskiego jest każde opracowanie, w którym znalazło wyraz piętno osobistej twórczości jego autora, bez względu na poziom jego opracowania (orzeczenie z 1968 r.).
• Przejawami pracy twórczej są: inwencja, samodzielność i oryginalność opracowania (orzeczenie z 1970 r.).
• Przedmiotem prawa autorskiego są także przeróbki i adaptacje, przeniesienie na inną technikę artystyczną, a więc opracowania cudzego utworu. Jeżeli twórczość została tylko podbudowana przez cudze dzieło (a więc cudzy utwór był jedynie podnietą), lecz autor nie przejmuje do swego utworu ani treści, ani formy dzieła cudzego, to mamy do czynienia z twórczością samodzielną w rozumieniu prawa autorskiego.

Odniesienie do mozaiki – w kontekście przytoczonych zasad prawa autorskiego.

• W zasadniczej części mozaiki można zakwalifikować jako wytwory rękodzieła artystycznego.
• Do wielu z nich można zastosować prawo autorskie, traktując je jako utwory. Nie będzie to jednak miało większego znaczenia dla autora mozaik. Mozaiki są bowiem wykonywane w pojedynczych egzemplarzach, które różnią się od siebie.
• Mozaiki trafiają do klienta i służą jako element architektury wnętrza. Nie są następnie eksponowane.
• Gdyby klient wykorzystywał mozaiki w celach komercyjnych - np. w postaci zdjęć przedstawiających mozaikę, wówczas ich autor może czerpać z tego własne korzyści majątkowe.

Ważne pytania

1. Czy szukając wzorów do mozaiki wykonawca powinien obawiać się, że prawo autorskie zwróci się przeciwko niemu?

2. Czy można bezkarnie kopiować cudze utwory plastyczne (obrazy, grafiki, rysunki) lub zdjęcia fotograficzne? Czy autor oryginału może wystąpić z roszczeniami?

Ważne odpowiedzi

1. Można zaryzykować twierdzenie, że tylko teoretycznie.

2. Zachodzi fakt przeniesienia na inną technikę artystyczną, a więc opracowanie utworu (a tu zgoda autora oryginału jest konieczna), ale w większości przypadków mozaika jest dużym uproszczeniem innego utworu plastycznego.

3. Mozaikę łączy z oryginałem tylko pewne podobieństwo rysunku, kompozycji, zastosowanych barw – a to za mało, aby wystąpić z roszczeniem.

Gdyby autor oryginału uznał, że zapożyczenie przekracza tolerowane przez niego granice, znikomość roszczenia majątkowego jakiego można domagać się w tych okolicznościach od wykonawcy mozaiki czyni spór mało realnym.

Całkiem bezpieczne jest czerpanie wzorów z odległej przeszłości (począwszy od Greków i Rzymian skończywszy na pierwszej połowie XX w.) – ochrona autorskich praw majątkowych trwa 70 lat po śmierci autora.

Patrz też:

 Własność intelektualna w e-biznesie

 Własność intelektualna – słowniczek

3.5 Dotacje i wsparcie ze środków UE

a) Dotacje z urzędów pracy

Przyszły przedsiębiorca, planujący założenie własnej działalności gospodarczej może starać się o bezzwrotną dotację z urzędu pracy.

Warunki uzyskania dotacji :

- Posiadanie statusu osoby bezrobotnej (po zarejestrowaniu w powiatowym urzędzie pracy jako osoba o takim statusie), statusu Absolwenta Centrum Integracji Społecznej lub Absolwenta Klubu Integracji Społecznej, bezrobotny nie może w przeciągu 12 miesięcy od dnia złożenia wniosku bez uzasadnienia odmówić przyjęcia propozycji zatrudnienia, przygotowania zawodowego bądź stażu.

- Odczekanie trzech miesięcy od rejestracji w urzędzie jako osoby bezrobotnej. Po tym czasie można złożyć wniosek o dofinansowanie. Niektóre urzędy skracają ten czas do miesiąca, a inne zwiększają liczbę wymogów. Dlatego warto się zapoznać z wewnętrznym regulaminem przyznawania dotacji obowiązującym w danym urzędzie.

- Bezrobotny, starający się o dotację z urzędu pracy nie może być studentem studiów dziennych. Może studiować zaocznie.

- Osoba, która stara się o dofinansowanie nie może prowadzić innej działalności gospodarczej. Dotyczy to okresu 12 miesięcy przed złożeniem wniosku (w niektórych urzędach pracy obowiązuje dłuższy okres).

Inne, ważne informacje.

• Dotacji z urzędu pracy nie otrzyma osoba, która w okresie 12 miesięcy przed złożeniem wniosku, bez uzasadnienia, odmówiła przyjęcia propozycji zatrudnienia, przygotowania zawodowego lub stażu.
• Osoba, która stara się o dofinansowanie z urzędu pracy, nie może mieć na swoim koncie przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu. Dotyczy to okresu 2 lat, liczonych od dnia złożenia wniosku.
• Dotacji nie uzyska osoba, która już wcześniej otrzymała bezzwrotne środki publiczne na podjęcie działalności lub złożyła w tym samym czasie wniosek o dotację w innym urzędzie.
• Wysokość dotacji zależy od możliwości finansowych danego urzędu. W praktyce jest to maksymalnie sześciokrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.
• Dofinansowanie należy wykorzystać zgodnie ze złożonym wnioskiem i we wskazanym w umowie terminie. W przypadku złamania warunków umowy lub prowadzenia działalności przez okres krótszy niż 12 miesięcy, trzeba zwrócić urzędowi pełną kwotę uzyskanej dotacji wraz z odsetkami, w terminie 30 dni.
• Zdarza się, że urzędy rozpatrujące wniosek o udzielenie dotacji, biorą pod uwagę to, czy przyszły przedsiębiorca dysponuje jakimiś środkami, które chce przeznaczyć
• na finansowanie planowanej działalności. Mówi o tym Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

b) Środki unijne

W latach 2014-2022 przedsiębiorcy, obok samorządów byli i będą głównymi beneficjentami funduszy unijnych.

Planowane są jednak zmiany w dotychczasowym systemie finansowania. Według informacji Ministerstwa Finansów, ma dominować wsparcie pozadotacyjne, czyli kredyty, poręczenia i pożyczki. Będą one udzielane przez pośredników finansowych, w tym banki oraz fundusze pożyczkowe i poręczeniowe. Będą oferowane na preferencyjnych warunkach, lepszych od tych panujących na rynku komercyjnym.

Obecnie, w ramach funduszy europejskich, wydatkowane są środki m.in. na rozwój działalności firmy (zakup sprzętu, doposażenia) oraz informatyzację (wprowadzenie e-handlu, portale e-usługowe).

Jeśli jesteś zainteresowany uzyskaniem dotacji unijnej na swoją działalność, udaj się do jednego z punktów informacyjnych. Tam dowiesz się nie tylko o możliwościach uzyskania wsparcia finansowego, ale także o dotowanych szkoleniach, konkursach i kursach.

Obecnie są możliwe dwa źródła dofinansowania:

1. W przypadku osób poniżej 30 lat – wsparcie w Programie Wiedza Edukacja Rozwój (Europejski Fundusz Społeczny, Inicjatywa dla młodych)

http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/wyszukiwarka/osobafizyczna/#/3764=3099/3756=Osoba%20fizyczna

2. W przypadku osób powyżej 30 lat – dotacje i pożyczki w Regionalnych Programach Operacyjnych, realizowanych w każdym województwie

http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/wyszukiwarka/osobafizyczna/#/3764=3100/3756=Osoba%20fizyczna

Na potrzeby uruchomienia pracowni ceramicznej, dofinansowaniem unijnym mogą zostać objęte wydatki inwestycyjne związane np. z:

• remontem pomieszczeń i ich adaptacją na potrzeby pracowni;
• wyposażeniem stanowiska pracy w urządzenia niezbędne do prowadzenia pracowni - np. piec, komputer, monitor, skaner, wzornik, oprogramowanie komputerowe;
• reklamą w mediach.

3.6 Akty prawne

1. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 2022.2509 t.j.);
2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U.2022.1233 t.j.);
3. Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U.2020.344 t.j.);
4. Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. 2021.1805 t.j);
5. Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. 2017.2070 tj.);
6. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. 2021 r324 t.j.);
7. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U.2019.1781 t.j.);
8. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (GDPR/RODO - General Data Protection Regulation).

Stan prawny - 28.02.2023