Historia powstania stawów hodowlanych

Jan prowadzi swoją hodowlę ryb w jednym z najbardziej malowniczych miejsc województwa warmińsko-mazurskiego. Nie narzeka na brak chętnych do odwiedzin: woda,  czyste powietrze i lasy, w których aż roi się od grzybów tylko zachęcają do przyjazdu. 

Gospodarstwo Jana zajęło drugie miejsce w Warmińsko-Mazurskim w konkursie na najlepsze łowisko, organizowanym przez marszałka województwa, w jury zasiadali sami wędkarze. Jego stawy cieszą się ogromnym zainteresowaniem, zarówno turystów jak i okolicznych sklepów, które zaopatrują się u niego w świeże ryby. Jak to jest z zyskiem w takim biznesie? Na rybach da się zarobić?

Staw, w którym Jan hoduje swoje ryby, zbudowali po 1920 roku rosyjscy niewolnicy, wedle pomysłu  Kapsy, przedwojennego właściciela pobliskich Tuczek. Kapsa miał 500 ha łąk i musiał znaleźć sposób na ich nawodnienie. Wymyślił więc sobie kanał i zgodnie z tym co mówią plotki, opłaciło mu się to, bo podobno zbierał potem po trzy pokosy siana. 

Sytuacja zmieniła się po zakończeniu wojny - grunty podzielono na działeczki i oddano chłopom, a Ci zamiast wykorzystać ich potencjał, zniszczyli je wykopując torf. Sytuacja zmieniła się po raz kolejny, gdy w okolicy powstał PGR, który na nowo zaczął kopać stawy i wykorzystywał ten kanał do przepływu wody. Za czasów PGR było na tym obszarze aż 50 ha stawów.

Rodzina Jana od pokoleń związana była z rolnictwem, mieli gospodarstwo rolne, na którym wszyscy bardzo ciężko pracowali, co niestety nie przekładało się na duży zarobek. Jak większość młodych chłopców ze wsi, Jan chciał się wyrwać i odciąć od tego, co znał. Ukończył więc technikum budowlane i założył firmę budowlaną - sądził, że dzięki temu już nigdy nie będzie pracował w rolnictwie. jednak historia zatoczyła koło, Jan się zakochał, poznał swoich teściów i okazało się, że „agro” jest mu pisane - nowa pasja przerodziła się w świetnie prosperujący biznes... w branży rolniczej!

Jego teść od zawsze marzył, by mieć dużo ziemi i hodować ryby, i tym właśnie marzeniem zaraził swojego zięcia. Najpierw zainwestował w kilka hektarów i zauważył, że pod lasem jest zagłębienie, wskazujące na pozostałość po stawach – jak się okazało, faktycznie w tym miejscu były PGR miał ponad 50ha stawów! Zaplanował więc, że woda znów tamtędy popłynie a oni zajmą się hodowlą ryb. Teść był urzędnikiem w gminie, więc łatwiej było mu o zdobycie wszystkich potrzebnych uprawnień, by zrealizować swoje marzenia. Wykarczowali krzaki, oczyścili dno i zmodyfikowali bieg pobliskiego strumyka tak, aby zasilił staw. 

Początkowo traktowali stawy i hodowlę jako hobby, bo utrzymywali się z czego innego. Jan postanowił wraz z żoną osiedlić się tam na stałe i zająć biznesem rybnym na poważnie, gdy teść był już w podeszłym wieku i nie mógł poradzić sobie ze wszystkimi obowiązkami, wynikającymi z utrzymania stawów i przepisał wszystkie grunty na Jana i jego żonę.

Jan obecnie jest właścicielem 50 ha ziemi, z czego połowa to stawy. Gruntów ornych w jego areale jest bardzo mało - tylko 2 ha, więc nie opłaca się tym terenem zajmować i w niego inwestować, chociażby przez zakup maszyn rolniczych – wynajmuje go innemu rolnikowi, podczas gdy sam zajmuje się wyłącznie agroturystyką związaną z hodowlą ryb w 13 stawach. 

Hodowla ryb, mimo stereotypowego spojrzenia, nie jest spokojnym biznesem. Codziennie Jan musi mierzyć się z drapieżnikami, które żywią się rybami z jego stawu; z norkami, kormoranami, czaplami, czy orłami bielikami. Wydawać, by się mogło, że to standardowa sytuacja w przyrodzie, jednak biznes hodowli ryb widzi to nieco inaczej. W związku z tym, że wokół stawów jest tak wiele gatunków zwierząt, ekolodzy założyli w pobliżu Naturę 2000, co ogranicza rozwój biznesu.

Dodatkowym problemem są kormorany, których w Polsce jest bardzo liczna populacja. Ptaki te zjadają 50 dag ryby dziennie, a to, z punktu widzenia hodowcy, bardzo dużo. Są tak liczne, że paradoksalnie to one są zagrożeniem dla ryb w jeziorach, a im samym nie grozi wyginięcie. Jan nie może z tym nic zrobić, bowiem są one objęte programem NATURA2000. Takie restrykcje ekologiczne sprawiają, że realny zysk z hodowli może być mniejszy, a to dla przedsiębiorcy najgorszy scenariusz. W gospodarstwie rybnym, jak w każdym innym biznesie, są rachunki i raty do spłacenia, a straty spowodowane działalnością ptactwa i innych zwierząt objętych ochroną nie są łatwe do oszacowania i uwzględnienia w biznesplanie czy budżecie gospodarstwa.

Sporym problemem mogą być kłusownicy, którzy kradną ryby zarówno w dzień, jak i w nocy i bardzo  wytaczają Janowi procesy sądowe o znieważenie, gdy ten w nerwach powie zbyt głośno, co o nich myśli. Niekiedy są wręcz wyposażeni w noktowizory, by w nocy odpowiednio wcześniej dostrzec Jana patrolującego swoje stawy i w porę uciec. Jan stara się więc dostarczać policji złapanych kłusowników wraz z niezbędnymi dowodami złodziejstwa – taka praktyka ma dużo sensu, bowiem dzięki temu okoliczni amatorzy cudzej własności wiedzą, że kradzież ryb na stawach należących do Jana wiąże się z dużym ryzykiem poniesienia konsekwencji. 

Niepowtarzalny smak z natury

O smaku ryby decyduje woda, w której ryba rośnie i żyje - musi być przede wszystkim czysta. Woda zasilająca stawy Jana płynie między łąkami, nie zbiera więc żadnych ścieków przemysłowych ani nawozów z pól uprawnych, dzięki czemu ryby w jego stawach uchodzą za najlepsze w okolicy. Zaopatrują się u niego nie tylko wędkarze, sprzedaje ryby do okolicznych restauracji, sklepów i hoteli. W zeszłym roku Jan ugościł ponad 4 tys. ludzi na swoich łowiskach, czasem w ciągu jednego dnia było nawet 150 osób. Turyści przyjeżdżają całymi rodzinami, by korzystać z uroków przyrody i zjeść samodzielnie złowioną, świeżutką rybę, która dorastała w naturalnym środowisku, bez dodatku hormonów czy pasz modyfikowanych genetycznie.

Ci, którzy raz spróbowali takiej ryby, zawsze wracają ponownie. Jan oprócz stawów prowadzi także agroturystykę – wynajmuje pokoje gościom szukającym dłuższego wypoczynku lub tym, którzy zgodnie z wędkarską normą -  po ryby wychodzą przed świtem.

Ubogie jeziora sprzyjają hodowcom

Z drugiej strony, turystom-wędkarzom szukającym odpoczynku podczas wędkowania nie pozostaje nic innego, jak korzystać z takich gospodarstw jak łowiska Jana - polskie jeziora są puste, ryb jest coraz mniej ze względu na aktywność naturalnych drapieżników oraz coraz większego zanieczyszczenia rzek i jezior. Ostatnie dane wskazują, że średnio w polskich jeziorach występuje ok. 4 kg ryb na hektar wody, podczas gdy w stawach Jana jest ich znacznie więcej, nawet do 1200 kg na hektar, dzięki czemu nawet rozpoczynający swoją przygodę z wędkarstwem mają bardzo duża szasnę na szybkie złowienie dorodnych okazów.

W gospodarstwie Jana wędkarze kupują samodzielnie złowione ryby. Ceny są ustalone tak, by były dla nich atrakcyjne - zawsze są nieco tańsze od tych, które można spotkać w sklepie. Niektórych przypadkach wędkarze nie muszą kupować wszystkich odłowionych ryb – można je wpuścić z powrotem do stawu. Inaczej jednak sytuacja wygląda w przypadku drapieżników, np. pstrąga. Taka ryba połyka haczyk znacznie głębiej i trudno jest go wydobyć bez poważnych ran w ciele ryby, a oprócz tego ma wysoki próg adaptacji tlenowej i najczęściej nie wytrzymuje dłuższego wyjęcia z wody gdyż w jego ciele zachodzą nieodwracalne zmiany i wędkarz musi go zakupić. 

Świąteczna gorączka

Hodowla ryb jest biznesem mocno sezonowym - największe zyski w tej branży odnotowuje się w sezonie zimowym. Przed Świętami Bożego Narodzenia gospodarstwo Jana sprzedaje ok. 40 proc. wszystkich ryb. To czas, w którym powiedzenie „wszystkie ręce na pokład” nabiera szczególnego znaczenia – do pracy bierze się cała rodzina, zjeżdżają się znajomi, zatrudniani są dodatkowi pracownicy.

Hodowla Jana opiera się przede wszystkim na 2 gatunkach ryb – karpiach oraz pstrągach, czyli dokładnie tych, które w okresie świątecznym są najbardziej pożądane. Powoduje to naturalny wzrost  w gospodarstwie, zarówno pod względem ilości potrzebnych rąk do pracy, jak również dochodów.

Mimo, że Jan mógłby opierać się tylko na okresie świątecznym oraz handlu rybami, nie zamyka stawów dla zwykłych wędkarzy – dają mu poza sezonem dodatkowy przychód zarówno w sensie sprzedaży ryb, jak również agroturystyki – wynajem pokoi jest tak popularny, że Jan zamierza wkrótce rozbudować znacząco swój obiekt.

Dlaczego ryby są takie zdrowe?

Ryby są bogatym źródłem łatwo przyswajalnego białka - większość zawiera go tyle samo co czerwone mięso, ale jednocześnie ryby posiadają mniej tłuszczu i cholesterolu. Dzięki temu ryby należą do produktów niskokalorycznych i mogą być polecane osobom z nadwagą lub chorobami układu sercowo-naczyniowego. 

Pamiętajmy, że nawet tłuste ryby nie są szkodliwe dla naszego zdrowia – są to wartościowe kwasy tłuszczowe omega3, które są wskazane w profilaktyce oraz leczeniu wielu chorób. Odpowiadają m.in. za niższą krzepliwość krwi, naczynia krwionośne wolniej się kurczą i redukują się stany zapalne. 

W środowiskach naukowych popularne są opinie, że kwasy omega3 zawarte w tłuszczy rybnym mogą chronić przed powstawaniem nowotworów, przede wszystkim raka piersi. W gatunkach ryb zamieszkujących morza i oceany znajdziemy również duże ilości jodu, pierwiastka koniecznego do produkcji hormonów tarczycy, które mają kluczowe znaczenie w procesach przemiany materii. 

Zawierają dużo fosforu, magnezu, wapnia i potasu. Kwasy omega-3 perfekcyjnie regulują gospodarkę lipidową krwi, zmniejszając stężenie trójglicerydów i „złego” cholesterolu LDL. Przeciwdziałają więc procesom miażdżycowym, ograniczając ryzyko zawału serca i udarów mózgu.

Plany na rozwój

Jan słusznie widzi dwie podstawowe możliwości rozwoju swojego gospodarstwa. Po pierwsze, chce inwestować w bazę agroturystyczną, by pomieścić więcej gości szukających dłuższego wypoczynku podczas wędkowania.

Po wtóre, chce sprzedawać więcej ryb, więc musi posiadać więcej ryb. A do tego prowadzą dwie drogi: 

– albo pobuduje nowe stawy, 

- albo zwiększy wydajność już istniejących. 

Jak łatwo się domyśleć, lepsze wykorzystanie istniejącego areału stawów będzie znacznie tańszym rozwiązaniem, bowiem nowe stawy są drogie w budowie, a formalności związane z ich budową wymagają bardzo dużego wysiłku organizacyjnego, a niekiedy może okazać się to w ogóle niemożliwe jeśli planowany grunt leży w obszarze działania Natura2000. Jan chciałby również podnieść poziom ekologii w swoim gospodarstwie, m.in. poprzez instalację do recyrkulacji zużytej wody.

Dotacje z funduszy europejskich dla rybactwa ruszyły stosunkowo niedawno, a i tak zostały niedoszacowane – w pierwszym naborze przeznaczono 150 mln złotych dla właścicieli stawów na rozwój, podczas gdy złożone wnioski opiewały na ponad 400 mln – Jan ze swoim gospodarstwem nie załapał się na dofinansowanie, co jednak go nie zraziło i zamierza występować o dotacje ponownie w ramach kolejnych programów UE.