Trening twórczości - otoczenie prawne

Niniejsze opracowanie zawiera kompleksową analizę otoczenia prawnego dla realizacji przedsięwzięć na przykładzie konkretnego pomysłu na biznes. Omawiany projekt zakłada prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie szkoleń i usług coachingowych.

Po zapoznaniu się z treścią tego opracowania, będziesz wiedział jak założyć firmę, z jakimi regulacjami prawnymi powinieneś się wcześniej zapoznać.

Dodatkowo, wskażemy Ci różne formy prowadzenia działalności, a także możliwe finansowanie Twojego przedsiębiorstwa, z uwzględnieniem środków unijnych.

Firma zajmująca szkoleniami i coachingiem może być prowadzona w dowolnej formie prawnej, z wyjątkiem spółki partnerskiej. Nie istnieją przepisy szczególne, które narzucają odpowiednią formę.

Opisywaną działalność należy zarejestrować w CEIDG (jako jednoosobową działalność gospodarczą lub spółkę cywilną) lub w KRS (jako spółkę jawną, spółkę komandytową, spółkę komandytowo-akcyjną, spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, prostą spółkę akcyjną, spółkę akcyjną).

Realizacja projektu wymaga zatem wyboru odpowiedniej formy prowadzenia działalności.

Co najpierw?

Twoja pierwsza decyzja, to wybór - czy planujesz samodzielnie realizować swój pomysł, czy może masz zaufanych partnerów branżowych (współtwórców) lub biznesowych?

Każda forma prowadzenia działalności gospodarczej ma swoje zalety, niesie też określone ryzyko. Dlatego wybrany przez Ciebie model, musi być dopasowany do charakteru i zakresu planowej działalności.

Decydując się na wybór jednej z opisanych poniżej form prowadzenia przedsiębiorstwa, weź pod uwagę również zakres Twojej odpowiedzialności cywilnoprawnej, a więc finansowej. Możesz postawić na własne siły i rozpocząć działalność w formie jednoosobowej lub też w formie spółki cywilnej lub handlowej. Mając na względzie dużą odpowiedzialność, którą niesie za sobą prowadzenie tego rodzaju przedsiębiorstwa, warto ograniczyć odpowiedzialność materialną. W praktyce firmy szkoleniowe nie są często prowadzone w ramach sp. z o.o. – a jedynie te większe wykorzystują tę formę.

Oczywiście, o czym dowiesz się w dalszej części opracowania, są różne możliwości finansowania Twojej działalności. Warto jednak, w tym przypadku rozważyć jej prowadzenie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Patrz bliżej:

Poradnik Obciążenia publiczno-prawne, świadczenia podatku, składki – zestawienie

 Obciążenia publiczno-prawne, świadczenia podatku, składki – zestawienie

Jeśli wiesz, że nie będziesz działał sam, już na samym początku warto zadbać o uregulowanie podstawowych kwestii.

Dobrym pomysłem może być spisanie, w formie wstępnego projektu, porozumienia o współpracy lub listu intencyjnego, wspólnego przedsięwzięcia, które planujesz podjąć z poszczególnymi osobami lub firmami. Ustalenie kluczowych kwestii jest ważne już na samym początku. Pozwoli na uniknięcie nieporozumień i konfliktów na dalszych etapach podjętej kooperacji i współpracy. Wasze wzajemne ustalenia, relacje, uzgodnienia, spisane w formie dokumentu, podpisanego przez upoważnione osoby, będą stanowić o Waszym profesjonalizmie i zaangażowaniu w tworzone przedsięwzięcie.

Popularne i odpowiednie formy prowadzenia działalności przedstawiamy w tekście poniżej.

2.1 Jednoosobowa działalność gospodarcza

To firma, którą możesz prowadzić samodzielnie i jako jej właściciel zatrudniać innych pracowników lub współpracować z członkami rodziny w firmie rodzinnej. Nie potrzebujesz żadnych oszczędności. Jednak odpowiadasz za nią wobec osób trzecich całym swoim majątkiem, a odpowiedzialność ta rozciąga się również na małżonka (dotyczy to odpowiedzialności ze wspólnego majątku) i na osobę, którą się posługujesz.

Twój podstawowy obowiązek - uzyskanie statusu przedsiębiorcy, na podstawie złożonego wniosku, przez wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG).

Zanim to zrobisz - osobiście w urzędzie lub przez Internet - musisz ustalić kilka ważnych kwestii , a przede wszystkim:

• wybrać nazwę firmy — w niej musi znaleźć się Twoje imię i nazwisko,
• kiedy rozpoczniesz działalność — dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych będzie to data, od której będziesz płacić składki na ubezpieczenie społeczne. Ta data nie może być wcześniejsza niż termin złożenia wniosku,
• miejsce prowadzenia działalności — adres (nazwa ulicy, numer budynku, mieszkania) albo nietypowe miejsce (na przykład pawilon nr X w przejściu podziemnym przy ul. nr____). To miejsce nie musi być Twoją własnością. Może to być, na przykład mieszkanie, które wynajmujesz. Nie możesz podać miejsca, które nie istnieje lub miejsca, które nie jest przez Ciebie wynajmowane na prowadzoną przez Ciebie działalność;
• wybrać kody działalności gospodarczej — są to kody Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Warto tak przemyśleć, aby poszczególne kody PKD, możliwie szeroko odzwierciedlały przedmiot Twojej działalności gospodarczej. Ponadto należy zdecydować, która działalność będzie tą przeważającą. Jest to istotne na etapie rejestracji działalności. Obecnie obowiązuje klasyfikacja PKD 2007, wprowadzona Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD).

Poszczególne kody PKD, właściwe dla danego rodzaju działalności, możesz też ustalić korzystając ze strony https://www.biznes.gov.pl/tabela-pkd.

W ramach opisywanej działalności, zasadne jest wykorzystanie następujących kodów:

85.59.B Pozostałe pozaszkolne formy edukacji, gdzie indziej niesklasyfikowane

Podklasa ta obejmuje:

• edukację, w której nie da się zdefiniować poziomu nauczania,
• działalność placówek kształcenia praktycznego, placówek kształcenia ustawicznego oraz ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego,
• korepetycje, włączając korepetycje z języków obcych,
• działalność ośrodków prowadzących kursy wyrównawcze,
• kursy przygotowujące do egzaminu z wiedzy zawodowej,
• kursy komputerowe,
• naukę religii,
• kursy udzielania pierwszej pomocy,
• szkoły przetrwania,
• szkolenia z zakresu komunikacji werbalnej i niewerbalnej,
• kursy szybkiego czytania,
• pozostałe pozaszkolne formy edukacji związane głównie z rozwijaniem własnych zainteresowań, uzyskiwaniem i uzupełnianiem wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych oraz doskonaleniem zawodowym (włączając: kwalifikacyjne kursy zawodowe, kursy umiejętności zawodowych, kursy kompetencji ogólnych, turnusy dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników).

Następnie musisz wybrać:

• formę opodatkowania oraz częstotliwość, z jaką będziesz wpłacać zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (co miesiąc czy co kwartał),
• formę prowadzenia rachunkowości — zazwyczaj początkujący przedsiębiorcy wybierają podatkową księgę przychodów i rozchodów, czyli prostą formę ewidencjonowania kosztów i przychodów,
• podstawę i zakres ZUS — na przykład to, czy zgłosisz do ubezpieczenia pracowników, których zatrudnisz,
• rachunek bankowy — konieczne jest wskazanie numeru rachunku, który będzie służył m.in. do rozliczeń z urzędem skarbowym czy ZUS. Możesz założyć nowy rachunek, dedykowany do prowadzenia działalności gospodarczej lub posługiwać się tym, który już masz do użytku prywatnego.

Teraz wniosek do CEIDG

• Po dokonaniu tych ustaleń i wyborów, możesz przygotować i złożyć wniosek o rozpoczęcie działalności.
• Dla rozpoczęcia działalności trzeba także oznaczyć lokal na miejsce świadczenia usług, sprzedaży produktu, siedzibę firmy, zakupić kasę fiskalna, oraz przygotować wymaganą dokumentację regulacje (regulaminy, warunki sprzedaży, istotne dla kontrahentów regulacje RODO.
• Po złożeniu kompletnego i poprawnie wypełnionego wniosku o wpis do rejestru do 1 dnia roboczego po dniu złożenia wniosku dane Twojej firmy zostaną wpisane do CEIDG i od tego dnia (od wpisania) możliwe jest rozpoczęcie prowadzenia działalności.

2.2 Spółka cywilna

Spółkę cywilną mogą utworzyć co najmniej 2 osoby fizyczne bądź prawne. Spółka cywilna nie podlega rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wspólnicy spółki, którzy są osobami fizycznymi lub osobiście prowadzą działalność gospodarczą, podlegają wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Do rejestracji spółki cywilnej nie jest wymagany kapitał.

Aby zarejestrować wspólników jako przedsiębiorców działających w spółce należy przede wszystkim:

• uzyskać wpis do CEIDG,
• przedstawić na piśmie umowę spółki,
• zgłosić spółkę we właściwym urzędzie skarbowym.

W umowie trzeba zawrzeć m.in.:

• informację o wspólnikach,
• cel gospodarczy, jaki spółka ma realizować,
• okres funkcjonowania spółki,
• zakres działalności według PKD,
• kwestie podziału zysków i wielości wniesionych wkładów.

Zakres działalności PKD nie musi się w pełni pokrywać z PKD wspólników, ale co najmniej jeden wspólnik musi mieć daną działalność wpisaną w swoim zakresie prowadzenia działalności.

Wspólnicy spółki cywilnej mają do wyboru opodatkowanie dochodu na zasadach według skali podatkowej, liniowo lub w formach zryczałtowanych (karta podatkowa czy ryczałt od przychodów ewidencjonowanych).

Za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę odpowiadają wszyscy wspólnicy swym majątkiem wspólnym oraz każdy ze wspólników z osobna majątkiem osobistym - bez żadnych ograniczeń. O tym szerzej w art. 864 i n. Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

2.3 Spółki prawa handlowego

Wskazówka: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest dobrym pomysłem na zorganizowanie formy opisywanej działalności. Pozwala na pewien rodzaj kontroli nad ryzykiem, które jest równie wysokie, jak potencjalnie możliwe do osiągnięcia korzyści i zyski. Patrz bliżej:

Jaka forma prawna będzie odpowiednia dla Twojej działalności?

Jaka forma prawna będzie odpowiednia dla Twojej działalnośc

Patrz bliżej:

Umowy Spółki

Umowy

Spółka handlowa to jedna z form współdziałania w celu zarobkowym co najmniej dwóch osób, za wyjątkiem spółki z o.o. i akcyjnej, które może założyć jeden podmiot, o ile założyciel sam nie jest jednoosobową spółką z o.o. Spółka powstaje w wyniku zawarcia umowy, w której wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu przez wniesienie wkładów oraz ewentualnie przez współdziałanie w inny określony sposób. Funkcjonowanie spółek handlowych regulują przepisy prawa, a także wspólnicy bądź akcjonariusze w umowie albo statucie spółki.

W spółkach osobowych (spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna) podstawowe znaczenie mają wspólnicy, ich kwalifikacje i wykonywana praca. Za zobowiązania spółki osobowej wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem. W spółkach kapitałowych (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prostą spółką akcyjną oraz akcyjna) najważniejszym elementem jest kapitał pochodzący od wspólników, na którym opiera się jej funkcjonowanie. Wspólnicy spółki kapitałowej nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki, o czym stanowi art. art. 151 § 4 i art. 301 § 5 k.s.h. Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Ryzykują jedynie wniesionym wkładem, którego mogą nie odzyskać w razie niepowodzenia.

3.1 Aspekty formalnoprawne

Tradycyjnie czy online?

• Możesz założyć firmę szkoleniową działającą w sposób klasyczny, czyli prowadzić kursy w lokalu – pod stałym adresem lub wynajmowanej sali, – dostosowanej do potrzeb uczestników.
• Możesz zorganizować firmę, która będzie działała w Internecie. Wówczas lokal nie będzie niezbędny – potrzebna będzie domena.
• Możesz prowadzić szkolenia poświęcone jednej lub kilku wybranym specjalnościom (np. prawu podatkowemu, prowadzeniu działalności gospodarczej w rolnictwie czy organizacji wydawnictwa) lub szkolić ad hoc w najrozmaitszych dziedzinach – stosownie do zapotrzebowania rynku.

3.2 Zatrudnienie pracowników

Od Ciebie zależy, czy pracę będziesz wykonywał samodzielnie, prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą, czy zdecydujesz się na zatrudnienie pracowników.

Zatrudniać inne osoby możesz na podstawie poniżej przedstawionych umów:

• Umowa o pracę

Umowa o pracę

• Umowa zlecenia

Umowa zlecenia - wzór dokumentu

• Umowa o dzieło

Umowa o dzieło

3.3 Czy wykład szkoleniowca jest lub może być przedmiotem prawa autorskiego? Czy jest chronionym utworem?

Odpowiedź nie jest prosta ani oczywista. Nie każde wystąpienie szkoleniowca będzie można zakwalifikować do tej kategorii. Kilka przytoczonych niżej orzeczeń sądów wskazuje przesłanki do oceny:

• każdy przejaw działalności duchowej noszący cechę osobistej działalności, każdą oryginalną myśl ludzką ujętą konkretnie w samodzielną formę chroni prawo autorskie, bez względu na jej postać, jakość, rozmiar, wreszcie bez względu na to, czy przejawia się ona w treści, czy tylko w formie. Ochronie podlega więc zarówno dzieło o najwyższym artyzmie, jak i wypisy szkolne, kalendarze, rozkłady kolejowe, księgi o samoistnym układzie lub samodzielnym opracowaniu (orzeczenie SN z 23 czerwca 1936 r.).
• prawo autorskie chroni każde dzieło o cechach osobistej twórczości, bez względu na jego wartość, także wówczas, gdy stworzono je do celów praktycznych, pod warunkiem jednak, że elementy twórcze będą widoczne co najmniej w jego formie, choćby w minimalnym stopniu (orzeczenie SN z 31 marca 1965 r., II CR 834/52).
• utworem chronionym może być informator o porcie morskim, zawierający dane techniczno-handlowe na temat usług portu, pod warunkiem że w opracowaniu tym przejawia się twórcza praca autora, a więc, że dzięki jego pomysłowości i indywidualnemu ujęciu utwór uzyskał oryginalną postać (orzeczenie SN z 27 marca 1965 r., I CR 39/65).
• przedmiotem prawa autorskiego jest każde opracowanie, w którym znalazło wyraz piętno osobistej twórczości jego autora, bez względu na poziom jego opracowania (orzeczenie SN z 21 czerwca 1968 r., I CR 206/68).
• przejawami pracy twórczej są: inwencja, samodzielność i oryginalność opracowania (orzeczenie SN z 5 marca 1970 r., II CR 686/70, OSNC 1971, nr 12, poz. 213).
• dla powstania prawa autorskiego nie ma znaczenia stopień wartości opracowania, lecz element twórczości autora. Nie można uznać za twórcze zmian, które są drugorzędnymi, czysto technicznymi zmianami będącego w powszechnym użyciu opracowania. Innowacje takie powinny mieć choć niewielkie znaczenie artystyczne, naukowe lub użytkowe (orzeczenie SN z 5 marca 1971 r., I CR 593/70).
• dziełem w rozumieniu ustawy o prawie autorskim są także instrukcje bhp, które w popularnej formie zapoznają pracowników z przepisami prawnymi z tego zakresu (orzeczenie SN 23 lipca 1971 r., II CR 244/71).
• prawo autorskie chroni każdy wytwór indywidualnej myśli człowieka, niezależnie od wartości, jaką ten ostateczny efekt obiektywnie reprezentuje (orzeczenie SN z 30 maja 1972 r., II CR 135/72).
• koncepcja organizacji jakiejś imprezy aby mogła w ogóle – w razie jej naruszenia, wykorzystania przez inny podmiot – podlegać ochronie, na podstawie przepisów prawa, w tym i ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji – nie może mieć charakteru ogólnego pomysłu, i być jedynie powieleniem powszechnie funkcjonujących idei i projektów, lecz powinna mieć charakter nowatorski i oryginalny (wyrok SA w Poznaniu z 20 grudnia 2006 r., I ACa 672/06).

Jakie znaczenie może mieć to, czy wykład zakwalifikujemy jako utwór – przedmiot prawa autorskiego?

• Wynagrodzenie za stworzenie utworu podlega innej stawce podatkowej. Przed obliczeniem podatku dochodowego odlicza się wyższe, bo 50 % koszty uzyskania przychodu. To oznacza, że autor otrzymuje wyższe wynagrodzenie. Tu konieczne ostrzeżenie: jeśli bezpodstawnie przyznasz wykładowi tę kwalifikację utworu i wypłacisz stosowne dla tej kategorii wynagrodzenie, możesz się narazić na reakcję urzędu podatkowego, który nakaże zwrot bezpodstawnie zastosowanych ulg.
• Jeśli wynik działania szkoleniowca jest utworem, to łatwiej jest uzyskać ochronę w razie naruszenia prawa do niego – czyli wtedy, gdy osoba trzecia wykorzystuje ten sam wykład do podobnego celu.
  Warto tu przywołać sprawę, która trafiła na wokandę sądu okręgowego. Pewien profesor - wykładowca wyższej uczelni prowadził wykłady dla studentów. Uczestniczył w nich też jego asystent, który robił dokładne notatki. Były tak dokładne, że mógł po zakończonym cyklu wykładów przygotować i wydać podręcznik dla studentów. Podręcznik ukazał się z nazwiskami dwóch autorów – profesora i asystenta. W drugim wydaniu asystent usunął nazwisko profesora. W efekcie procesu sąd uznał, że:
  - profesor jest współautorem podręcznika, choć nie napisał do niego ani słowa,
  - asystent naruszył prawa autorskie profesora, usuwając jego nazwisko (naruszenie pr. osobistych) i pozbawiając go wynagrodzenia za drugie wydanie (naruszenie pr. majątkowych).

3.4 Materiały szkoleniowe a prawo autorskie

Masz wiele możliwości.

• Materiały szkoleniowe możesz stworzyć sam. Jeśli będą spełniać warunki określone w wyżej przytoczonych wyrokach sądowych, czyli będą stanowić „przejaw działalności twórczej o indywidualnej postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia” (art. 1 ustawy o pr. autorskim i prawach pokrewnych z 4.02.1994 r. – definicja utworu), to będą podlegać ochronie prawnoautorskiej. W konsekwencji – nikt, bez zgody autora i bez zapłacenia mu stosownego wynagrodzenia, nie będzie mógł się nimi posługiwać w tym samym komercyjno-szkoleniowym celu. Materiały mogą mieć różną postać – mogą być drukowanymi broszurami, książkami, zestawem poglądowych obrazów, filmami itp.
• W praktyce szkoleniowej często sięga się po już istniejące utwory – teksty, rysunki, zdjęcia, filmy – traktując je jako składniki prezentacji szkoleniowej.
  Czy można to robić, nie narażając się na ryzyko roszczeń właścicieli praw autorskich? Ustawa o pr. autorskim zawiera art. 29 – stanowiący regulację prawną cytatów. Przepis ten zezwala na „przytaczanie w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości”.
  W kolejnych ustępach tego przepisu zawarte jest zezwolenie na zamieszczanie rozpowszechnionych drobnych utworów lub fragmentów większych utworów w podręcznikach, wypisach i antologiach – ale uwaga! - już z prawem autorów do wynagrodzenia za taki sposób korzystania z utworów. Przywołany przepis wymaga kilku słów wyjaśnienia.
• Cel wyjaśniania, cel nauczania
  Ustawa wyraźnie ogranicza możliwość cytowania do przypadków które w działalności szkoleniowej polegają na ‘celu wyjaśniania’ lub ‘celu nauczania’.
  W pierwszym przypadku sięga się do cytatu, ponieważ ułatwia on zrozumienie odbiorcy naszych słów. Zakłada więc istotny związek między cytatem a wywodem osoby sięgającej po cytat. Zatem – cytat ma uzupełniać wywód, a nie być w nim zamiast naszego wywodu.
  W przypadku celu nauczania - cytat ma być przykładem zgrabnego lub znanego ujęcia istotnej myśli, a w przypadku sławnych sformułowań zmierza do pogłębienia wiedzy i erudycji uczącego się (tak w Komentarzu do ustawy o pr. autorskim J. Barty i R. Markiewicza).

Istotny dla tego tematu jest wyrok Sądu Najwyższego z 1981 r. w kwestii konieczności powoływania się na cudze poglądy w wykładach i odczytach.

‘Ze względu na ochronę wkładu twórczego poszczególnych autorów nie można wymagać od osób wypowiadających się w określonej sferze nauki czy to pisemnie, czy ustnie (wykłady, odczyty, udział w dyskusji), aby w każdym wypadku, nawet w kwestiach najbardziej banalnych, potocznych, powszechnie znanych, miały one obowiązek powoływania się na wszystkie dotychczasowe wypowiedzi ogłoszone drukiem i ich autorstwo. Odmienne stanowisko prowadziłoby do zahamowania wszelkiego rodzaju twórczości i jej popularyzowania’.

Orzeczenie to nie stanowi szeroko otwartej furtki do beztroskiego czerpania z cudzej twórczości. Konkrety stanu faktycznego tej sprawy (które zdaniem sądu w niej przeważyły), to zaledwie 3 rysunki powoda, wykorzystane przez pozwanych w materiale prezentowanym na konferencji, bez podania źródła i z pewnymi zmianami. Tekst opublikowano w 200 egz. tylko dla uczestników konferencji. Wyrok ten spotkał się z dezaprobatą autorów Komentarza do ustawy o pr. Autorskim, ponieważ odstępował od zasad, jakie rządzą w zakresie dozwolonego zakresu i sposobu cytowania.

Powyższy przykład dotyczy nauczania akademickiego. My tymczasem rozważamy aspekty działalności szkoleniowej - komercyjnej. Jest ona traktowana znacznie bardziej restrykcyjnie zwłaszcza, gdy sięgniemy po „cytaty” z materiałów opracowanych przez inną firmę, zajmującą się również szkoleniami.

W sytuacjach wątpliwych firma szkoleniowa dla uniknięcia ryzyka roszczeń, powinna skorzystać z konsultacji z prawnikiem, specjalistą w tej dziedzinie.

3.5 Umowy ze szkoleniowcami

• Sprawa jest prosta, gdy w swojej firmie jesteś jedynym szkoleniowcem – łatwo wtedy zapanujesz i nad treścią wykładów szkoleniowych, i materiałami wykorzystywanymi do szkoleń.
• Gdy zakres działalności i liczba klientów wzrośnie, niezbędne jest zatrudnienie innych osób – szkoleniowców.
  Stosowane umowy:
  - umowy zlecenia, gdy firma prowadzi szkolenia z różnych dziedzin i często zmienia ich tematykę (potrzebni więc są różni wykładowcy),
  - umowy o pracę, gdy firma prowadzi szkolenia w jednym zakresie i stale je powtarza.

W obu przypadkach firma powinna zawrzeć ze szkoleniowcami umowy, w których kwestia praw autorskich będzie prawidłowo uregulowana. Jeśli bowiem szkoleniowiec prowadzi tak twórcze wykłady, że można je zakwalifikować do kategorii utworów. Można zawrzeć w umowach klauzule o nabyciu autorskich praw majątkowych do tych wykładów lub o nabycie licencji do korzystania z utworów, określając precyzyjnie pola eksploatacji (rejestracja, produkcja nośników, korzystanie z treści wykładów poprzez ich odtwarzanie z nośników, wykorzystywanie treści do wydawania broszur szkoleniowych itp.).

Przeniesienie praw majątkowych daje nabywcy prawa bez ograniczeń czasowych, ale jest droższe niż nabycie licencji, która wygasa zazwyczaj po 3-5 latach.

• Firma może też udostępnić treść wykładów szkoleniowcowi, udzielając mu licencji na korzystanie z nich. Jednak mógłby on, wykorzystując udostępnione mu wykłady, stworzyć nową jakość w rozumieniu prawa autorskiego (czyli stworzyć utwór zależny – opracowanie cudzego utworu). Tę kwestię należy uwzględnić w umowie, aby móc korzystać z jego twórczości.
• Za naruszenia praw autorskich osób trzecich przez zatrudnione osoby szkolące, odpowiada właściciel firmy. Naruszenie takie może polegać zarówno na wykorzystywaniu cudzych utworów w przekazie ustnym, jak i poprzez wykorzystanie do szkolenia materiałów, które są chronione prawem autorskim, a zakres ich użycia wykroczył poza dozwolone prawem granice.
  Umowy firmy ze szkoleniowcami powinny taką ewentualność przewidywać. W razie zawinionego naruszenia praw autorskich osób trzecich przez wykładowcę/trenera, zostanie pozwana firma szkoleniowa. Jeśli zapadnie niekorzystny dla niej wyrok, będzie zmuszona zapłacić odszkodowanie. Powinna mieć jednak możliwość, wynikającą z umowy, aby kwotę odszkodowania i innych szkód z tego tytułu wyegzekwować od szkoleniowca.
• Niezależnie od kwestii związanych z prawem autorskim, umowy ze szkoleniowcami zatrudnianymi przez firmę mogą zawierać klauzule z zakazem pracy dla konkurencji. Mogą też zawierać zakaz wykorzystywania materiałów uzyskanych od firmy do innych celów szkoleniowych. Mogą być wzmocnione zapisami, ustanawiającymi kary umowne w stosownej wysokości.

3.6 Umowy z klientami zamawiającymi szkolenia

W umowach z klientami kupującymi usługę szkolenia powinny być zawarte klauzule określające uprawnienia klienta w zakresie możliwości i sposobu wykorzystywania utworów (wykładów i materiałów szkoleniowych) udostępnionych klientowi w trakcie szkolenia oraz sankcje za naruszenie tych warunków.

3.7 Firma w Internecie (Ochrona własności intelektualnej – logo, nazwa, domena internetowa)

3.7.1 Logo, nazwa, domena internetowa – aspekty prawno-ochronne

Jeśli podjąłeś decyzję, masz pomysł na swój własny biznes, to pora skupić się na podstawowych elementach, które nie tylko wyróżnią Twój pomysł, ale też zapewnią Twojej firmie rozpoznawalność i pozwolą wypromować markę.

Kwestia wyboru logo, nazwy dla firmy lub Twojego przedsięwzięcia to sprawa indywidualna - zależy tylko od Ciebie. Możesz stworzyć wszystko sam lub skorzystać z pomocy specjalistów marketingu lub grafików. Oni przygotują i zaprezentują Ci kilka wersji elementów charakteryzujących Twoją usługę, abyś mógł wybrać ten najbardziej ciekawy i przykuwający uwagę. Pamiętaj o indywidualności i wyjątkowości elementów odróżniających Twój biznes od innych. Nazwa Twojej firmy oraz logo nie mogą też naruszać praw innych podmiotów na rynku.

3.7.2 Jak chronić swoje logo (znak słowno-graficzny tzw. logotyp), nazwę, domenę internetową?

Ochrona znaku słowno-graficznego (dalej: logotypu) może wynikać z prawa autorskiego, jeśli logo i nazwę będzie można określić jako utwory, a więc przedmioty prawa autorskiego.

Utwór prawa autorskiego musi mieć:

• charakter twórczy (być przejawem twórczej działalności człowieka),
• charakter indywidualny (niepowtarzalny),
• ustaloną i utrwaloną postać.

W przypadku, gdy logo lub jego grafikę tworzy dla Ciebie grafik, to on jest jego twórcą. Zadbaj, aby w umowie o wykonanie logo zamieścić odpowiednie zapisy, dotyczące przeniesienia autorskich praw majątkowych.

Warto też zamieścić w umowie zapis (bądź zawrzeć osobną umowę):

• o niewykonywaniu autorskich praw osobistych w stosunku do danego dzieła,
• lub o przekazaniu wykonywania autorskich praw osobistych nabywcy utworu graficznego (logo), a więc Tobie.

Dodatkowo można wskazać karę umowną, w przypadku niewywiązywania się z umowy przez autora (np. grafika lub agencję marketingową przygotowującą Twoje logo).

3.7.3 Rejestracja znaków towarowych

Kolejnym istotnym zabezpieczeniem praw majątkowych do logo i elementów „tożsamości” Twojej firmy może być rejestracja znaku towarowego. Dotyczy to zarówno logotypu, nazwy, jak też domeny internetowej czy nazwy produktu lub usługi. Domena Twojej strony internetowej może być tożsama z nazwą przedsiębiorstwa, produktu lub Twojej firmy. Wówczas ochrona rozciągnie się również na domenę internetową, pod warunkiem, że faktycznie będzie zawierać znak towarowy (nazwę), który nie będzie ogólnoinformacyjnym ogólnym znakiem opisowym.

Organem właściwym do udzielania praw ochronnych na wzory użytkowe, przemysłowe, patenty i znaki towarowe jest Urząd Patentowy RP. Zapewnienie znakom towarowym (logo) odpowiedniej ochrony prawnej przede wszystkim pozwala:

• uniknąć naruszeń ze strony osób trzecich,
• na czerpanie korzyści majątkowych z ich wykorzystania (zysk np. z franczyzy).

Przedsiębiorco, pamiętaj! Znaki towarowe są podstawą budowania reputacji i wizerunku firmy. Wart zadbać o uregulowanie tej kwestii już na samym początku.

• wyraz, włącznie z nazwiskiem
• rysunek,
• litera,
• cyfra,
• kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania,
• dżwięk,

jeżeli oznaczenie to umożliwia odróżnienie towarów (produktów) jednego przedsiębiorstwa, od towarów innego przedsiębiorstwa.

Co musisz zrobić, aby zarejestrować znak towarowy?

1. Upewnij się, czy oznaczenie nie jest już zarejestrowane przez inną osobę lub podmiot. Pomoże Ci w tym profesjonalista (np. rzecznik patentowy, prawnik specjalizujący się w prawie własności przemysłowej). Nie jest to zadanie trudne. Możesz to zrobić samodzielne – za pośrednictwem baz danych, dostępnych na stronie Urzędu Patentowego.

2. Wypełnij podanie. Pamiętaj o opłacie.

3. Od tego momentu Urząd Patentowy zajmuje się rozpoznaniem Twojego podania. W pierwszej kolejności weryfikuje je pod kątem formalno-prawnym i ogłasza zgłoszenie. Umożliwia to wnoszenie ewentualnych uwag i zastrzeżeń przez osoby trzecie, które mają podstawy do sprzeciwu przeciwko rejestracji danego znaku towarowego. Kolejny etap to już merytoryczna ocena zgłoszenia.

4. Jeśli Urząd nie stwierdzi przeszkód w rejestracji, ogłoszenie o zgłoszeniu znaku towarowego zostaje opublikowane w Biuletynie Urzędu Patentowego RP.

5. Od momentu ogłoszenia, osoby trzecie mogą, w terminie 3 miesięcy, zgłaszać sprzeciw wobec zgłoszenia znaku towarowego. Po bezskutecznym upływie tego terminu lub w przypadku oddalenia sprzeciwu, Urząd Patentowy rejestruje znak towarowy.

Patrz bliżej:

Zgłoszenie wynalazku, wzoru użytkowego, towarowego, przemysłowego oraz procedury uzyskania patentu, prawa ochronnego lub z rejestracji (część A)

Zgłoszenie wynalazku, wzoru użytkowego, towarowego, przemysłowego oraz procedury uzyskania patentu, prawa ochronnego lub z rejestracji (część A)

Zgłoszenie wynalazku, wzoru użytkowego, towarowego, przemysłowego oraz procedury uzyskania patentu, prawa ochronnego lub z rejestracji (część B)

Zgłoszenie wynalazku, wzoru użytkowego, towarowego, przemysłowego oraz procedury uzyskania patentu, prawa ochronnego lub z rejestracji (część B)

Ważne: Pamiętaj, że okres ochronny trwa 10 lat. Po tym czasie konieczne jest odnowienie i opłacenie praw ze znaków towarowych!

3.8 Źródła finansowania działalności

3.8.1 Dotacje z urzędów pracy

Przyszły przedsiębiorca, który planuje założyć własną działalność gospodarczą, może starać się o bezzwrotną dotację z urzędu pracy. Jest tylko możliwe w przypadku wyboru jednoosobowej działalności gospodarczej.

Warunki uzyskania dotacji to:

• Posiadanie statusu osoby bezrobotnej (po zarejestrowaniu w powiatowym urzędzie pracy jako osoba o takim statusie), statusu Absolwenta Centrum Integracji Społecznej lub Absolwenta Klubu Integracji Społecznej, bezrobotny nie może w przeciągu 12 miesięcy od dnia złożenia wniosku bez uzasadnienia odmówić przyjęcia propozycji zatrudnienia, przygotowania zawodowego bądź stażu.
• Odczekanie trzech miesięcy od rejestracji w urzędzie jako osoby bezrobotnej. Po tym czasie można złożyć wniosek o dofinansowanie. Niektóre urzędy skracają ten czas
• do miesiąca, a inne zwiększają liczbę wymogów. Dlatego warto się zapoznać z wewnętrznym regulaminem przyznawania dotacji obowiązującym w danym urzędzie.
• Bezrobotny, starający się o dotację z urzędu pracy nie może być studentem studiów dziennych. Może studiować zaocznie.
• Osoba, która stara się o dofinansowanie nie może prowadzić innej działalności gospodarczej. Dotyczy to okresu 12 miesięcy przed złożeniem wniosku (w niektórych urzędach pracy obowiązuje dłuższy okres).

Inne, ważne informacje.

• Dotacji z urzędu pracy nie otrzyma osoba, która w okresie 12 miesięcy przed złożeniem wniosku, bez uzasadnienia, odmówiła przyjęcia propozycji zatrudnienia, przygotowania zawodowego lub stażu.
• Osoba, która stara się o dofinansowanie z urzędu pracy, nie może mieć na swoim koncie przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu. Dotyczy to okresu 2 lat, liczonych od dnia złożenia wniosku.
• Dotacji nie uzyska osoba, która już wcześniej otrzymała bezzwrotne środki publiczne na podjęcie działalności lub złożyła w tym samym czasie wniosek o dotację w innym urzędzie.
• Wysokość dotacji zależy od możliwości finansowych danego urzędu. W praktyce jest to maksymalnie sześciokrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.
• Dofinansowanie należy wykorzystać zgodnie ze złożonym wnioskiem i we wskazanym w umowie terminie. W przypadku złamania warunków umowy lub prowadzenia działalności przez okres krótszy niż 12 miesięcy, trzeba zwrócić urzędowi pełną kwotę uzyskanej dotacji wraz z odsetkami, w terminie 30 dni.
• Zdarza się, że urzędy rozpatrujące wniosek o udzielenie dotacji, biorą pod uwagę to, czy przyszły przedsiębiorca dysponuje jakimiś środkami, które chce przeznaczyć na finansowanie planowanej działalności. Mówi o tym Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

3.8.2 Środki unijne

• Od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, przedsiębiorcy obok samorządów są głównymi beneficjentami funduszy unijnych. Według informacji Ministerstwa Finansów, w kolejnych 7 latach dotychczasowy system wsparcia przedsiębiorców ma zmieniać się z dotacji w stronę wsparcia pozadotacyjnego. Mają to być kredyty, poręczenia i pożyczki udzielane przez pośredników finansowych, w tym banki oraz fundusze pożyczkowe i poręczeniowe. Mają być udzielane na preferencyjnych warunkach, korzystniejszych od tych panujących na rynku komercyjnym.
• Obecnie, w ramach funduszy europejskich, wydatkowane są środki m.in. na rozwój działalności firmy (zakup sprzętu, doposażenia) oraz informatyzację (wprowadzenie e-handlu, portale e-usługowe). Jeśli jesteś zainteresowany uzyskaniem dotacji unijnej na swoją działalność, udaj się do jednego z punktów informacyjnych. Tam dowiesz się nie tylko o możliwościach uzyskania wsparcia finansowego, ale także o dotowanych szkoleniach, konkursach i kursach.
• Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) dysponuje bogatą ofertą dotacji dla mikro, małych oraz średnich przedsiębiorców; przede wszystkim dla projektów realizowanych w formie startupu. Uzyskanie dotacji jest poprzedzone spełnieniem szeregu wymogów formalnych. Jest to procedura przygotowania dokumentów oraz składania wniosków. Przedsiębiorca, który uzyskał środki z funduszy unijnych jest zobowiązany do wykonania danego przedsięwzięcia w określonym czasie i jest z tego skrupulatnie sprawdzany.
  Niewywiązanie się z umowy o dofinansowanie
  Beneficjent będzie zobowiązany do zwrotu uzyskanego dofinansowania wraz z odsetkami. Dlatego najlepszym i najskuteczniejszym rozwiązaniem dla mikroprzedsiębiorców jest zawarcie umowy z firmą, która profesjonalnie zajmuje się sporządzaniem wniosków oraz odpowiada za kontakt z instytucją wdrażającą. Istotne jest odpowiednie sporządzenie umowy. Podmiot, który zajmuje się uzyskiwaniem środków europejskich zobowiązuje się również do nadzoru nad kontaktami beneficjenta z instytucją wdrażającą, w trakcie wykonywania danego projektu.
• PARP prowadzi różne nabory wniosków o dofinansowanie w ramach działań programów:
  - ,,Inteligentny Rozwój'', Wiedza Edukacja Rozwój” - kierowane do mikro, małych i średnich przedsiębiorców w całej Polsce,
  - ,,Polska Wschodnia'' - kierowane do mikro, małych i średnich przedsiębiorców z województw: lubelskiego, warmińsko-mazurskiego, świętokrzyskiego, podkarpackiego oraz podlaskiego.
  Szczegółowe wymogi, jakie musi spełniać przedsiębiorca ubiegający się o dotacje z PARP w ramach wskazanych programów zostały opisane w artykule:
  
  Jak wybrać źródła i otrzymać dofinansowanie na otwarcie działalności gospodarczej krok po kroku

Warto również na bieżąco śledzić aktualne terminy naborów wniosków do poszczególnych programów, korzystając z oficjalnej strony PARP-u: Harmonogram Naborów ( https://www.parp.gov.pl/harmonogram-naborow )

3.9 Przepisy prawa:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz.U. 2022.1360 t.j.);
2. Ustawa z dnia 15 września 2000 roku Kodeks spółek handlowych (Dz.U. 2022.1467 t.j.);
3. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 2022.690 t.j.);
4. Ustawa z dnia 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców (Dz.U. 2021.162 t.j.);
5. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. 2022.2509 t.j.);
6. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej (Dz.U. 2021.324 t.j.);
7. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz.U. 2022.1510 t.j.);
8. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 roku w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności.

Stan prawny 31.12.2022